Kimin yazar olarak kabul edilecei olduka basit bir srele belirlenir. ncelikle alma arkadalarnzla uluslar aras klavuz ynetmeliini izleyeceiniz konusunda anlamalsnz. Sonra aratrmanza balamadan nce kimin yazar olacan kararlatrmalsnz. almaya katlan herkesin yazar olmas gerektii zerinde de uzlaabilirsiniz. Son olarak yazarlarn deneyim sralamas ve kimin iletiim kurulacak yazar olduunu kararlatrmalsnz.
Yazarlar ieriin sorumluluunu ayn oranda paylamaldrlar. Yazarlarn gvenilirlii
Bu madde kesinlikle bir arada gereklemelidir.
Kim ilk srada olacak?
ok yazarl Makalelerde Yazar Sralamas
Yazarlarn kimler olduuna karar verdikten sonra yazarlarn sralamasna karar verilmelidir. Gen yazarlar iin sralamada iki pozisyon olduunun anlalmas nemlidir: lk sra ve son sra. Her bir sra iin iletiim kurulacak yazar stats tanmlanabilir.
Gen bir yazar iin en iyi konum yazarlar listesinde ilk srada yer almak ve iletiim kurulacak yazar olmaktr. Kariyerinizde ilerledike son srada bulunmak ve iletiim kurulacak yazar olmak; hazrlanan almann sizin laboratuarnzda hazrlandn, makale ieriinin ba sorumlusunun siz olduunu ve listede ilk srada yer alan gen bir alma arkadanzn almaya majr katkda bulunduunu gsterir. Klavuz ynetmelikleri yazar sralamalar konusunda fazla bir aklama getirmezler. Burada konu hakknda uzun bir makaleden uyarlanan baz neriler bulunmaktadr.[JAMA 1991: 264(14): 1857]):
lk yazar almaya en ok katkda bulunan ve makale yazmnda bulunan kiidir.
Yazarlarn sralanmas makaleye katkda bulunan herkes tarafndan belirlenmelidir.
Genel eilim kdemli yazarn, makaleye katks hangi lde olursa olsun, son srada yer almasdr. Kdemli yazar, dier yazarlar gibi yazarlk ltlerine uymaldr.
Aratrma rencilerinin bilimsel yaz hazrlama yeteneine henz sahip olmad durumlarda kdemli yazar makale yazmnda sorumluluk stlenebilir. O halde kdemli yazar iletiim kurulacak yazar olabilir; bu durumda rencilerden biri ilk yazar konumunda yer almal mdr? Baz danmanlar rencilerini, bazlarysa kendilerini ilk sraya yerletirirler. Bu durumda rencinin veri toplamak iin, danmann da makale yazm ve rencisine yardm etmek iin ayrd zaman nihai kararn verilmesinde belirleyici olabilir. Ya da danman iletiim kurulacak yazar olmakla yetinir ve projenin hazrlnda harcad zaman gz ard eder.
Bir baka yol da danmanlarn rencilerine makalenin ilk taslan yazmalar iin belirli bir sre(rnein 12 ay) vermeleridir. Eer renci bu sre iinde tasla hazrlayamazsa, danman makaleyi kendisi yazabilir ve adn ilk sraya koyabilir.
unu aklda tutmak gerekir ki, burada sunulan klavuz ynetmelikleri ve nerilerden yola klarak eskiden yazlm makaleler eletirilemezler. Yazarlk ilikileri ve bilimsel suiistimalleri belirleyen kurallar iinde yaadmz dnemin eilimleriyle btnleerek evrilirler. Bylece bu dnceler ileride ortaya kabilecek sorunlar nlemeye ynelik olarak dnlmelidirler. Geni yaynlar bulunan pek ok bilim insan yazarlk ilikileri konusunda kendi kurallarna sahiptir. Danmannzn ya da alma arkadalarnzn kurallar ne olursa olsun mutlaka onlar iin iyi bir nedenleri vardr: gelenek, deneyim, ya da sade hepimizin tad eski bencil genlerin plan. Sonu olarak onlarn kurallar yukardaki klavuz ynetmeliine aykr olamazlar. Onlarn kendi kurallarna sahip olma hakk olduu kadar, sizin de bu kurallar sorgulama hakknz vardr. Ve herkes karlkl tartma ve anlamadan sonra, yukardaki yazarlk ltlerinde uzlalabilir bir sonuca, ulamakla ykmldr.
Yazarlk likisi Sorunlarndan Nasl Kanlabilir?Kimin yazar olarak kabul edilecei olduka basit bir srele belirlenir. ncelikle alma arkadalarnzla uluslar aras klavuz ynetmeliini izleyeceiniz konusunda anlamalsnz. Sonra aratrmanza balamadan nce kimin yazar olacan kararlatrmalsnz. almaya katlan herkesin yazar olmas gerektii zerinde de uzlaabilirsiniz. Son olarak yazarlarn deneyim sralamas ve kimin iletiim kurulacak yazar olduunu kararlatrmalsnz.
Mini Snav: Kim Yazar Olabilir?Doktora sonras bir gen, CV'sinde 200'den fazla makale bulunan kdemli bir bilim insannn (HotShot) laboratuarnda alyor. renci barnda birka bira itikten sonra bir arkada ona yetenek ve ilgilerinin rtt bir projede kendisine yardm etmek isteyip istemeyeceini soruyor. Doktora sonras renci kabul ediyor. almaya balyorlar ve kdemli hocann laboratuarndaki baz kaynaklar kullanyor, baz analizleri orada yapyorlar. Kdemli hoca bilimsel almann hi bir aamasna katlmyor. Makale yazlyor ve doktora sonras renci almay hocasna gsteriyor. Hoca makaleyi inceliyor ve hibir yorum yapmyor sadece beni kdemli yazar olarak ekleyin diyor.
Kdemli hoca bu makalenin yazar olabilir mi?
Kdemli hoca kt bir tartmada da yer alabilir. Science (Science 1997;275;1863) editrne gelen bir mektup kdemli bir bilim insan hakknda allmadk bir yk ieriyor. Kdemli bir bilim insan byk dergilerin birinde kendisinin de ortak yazarlardan birisi olarak grnd bir makale okuyor. Bu makaleyi yaynlanmadan nce hi grmemitir, verileri gzden geirmemitir, ve byle bir makalede adnn geiyor olmas onu akna evirmitir.
Kdemli bilim insan bu makale yaymlanmadan nce iletiime geebilir miydi? O imdi ne yapmal?
Gen bir bilim insan bir cihaza sahiptir, ne olduu tam olarak nemli deil, en son ve en etkileyici evresel katman, nitrik oksit ayrtrc, gl bir test edici gibi bir ey olabilir. Belki de bu, gen hzn zmleyecek en son molekler biyoloji tekniidir. Tahmin edersiniz bu herkesin kullanmak isteyecei kadar yenidir. Gen bilim insan bunun bir 'altn madeni' olduuna karar verir. Bilir ki, akll ve gvenilir danman yalnzca laboratuarda alarak binlerce makaleye adn yazdrmtr. Gen kdemli bilim insan almalara ok az katkda bulunarak kapsaml bir CV'ye ulamay dlemektedir. Bylece arkadalarna almalarnda kendi cihazn istedikleri gibi kullanabileceklerini syler. Ama bunun sonucunda ortaya kan makalelere yazar olarak eklenmek istemektedir.
Bu gen kdemli bilim insan bu makalelerin yazar olabilir mi?
Bu rnekler bilimsel bir makalenin yaymlanma srecindeki karmak durumlar gsteriyor. Ayrca doru ve yanl olann arasnda bulunan gri alana girmenin ne kadar kolay olduunu da rnekliyorlar. Birinci rnekteki kdemli hoca, laboratuarnda hazrlanarak yaymlanan bir makalende kendi adnn da olmas gerektiini dnyor. Bilinli olarak belirsiz brakarak yazdm bu ykde doktora sonras renci almann banda hocasna bu konuyla ilgili bilgi verebilir, ona danabilirdi. Bu tr yanl anlalmalar olabilir, ama bu olduktan sonra renci ve hocann bir araya gelerek konumalar ve temel kurallarn anlaldndan emin olmalar zorunludur. Kdemli hoca klavuz ynetmeliine gre yazarlk ilikilerini yerine getiriyor olsun ya da olmasn, laboratuarnda hazrlanan bir almann kendi adn da iermesi gerektiini dnyorsa ok az lisans ve lisansst renci buna kar kacaktr. Gerek budur. Sadece kdemli danmanlar ve emsalleri mesleki ve kariyer riski tamadan kdemli hocann bu beklenmedik yazarlk ilikilerine kar kabilme hakkna sahiptirler. kinci rnek ise yazarlk ilikilerinin aka ktye kullanlmasdr. Pek ok dergi artk bir makalede ad geen herkesin, tm yazarlarn imzasn istiyor. nc rnekte ise bu gen dik bal kdemlinin davranlarn sadece danmanlar ve emsalleri dzeltebilir; sonu olarak bu olay da birinci olayn benzeridir.
Bilimsel yayn alanndaki drstlk asndan daha fazla yayn yapmak iin bavurulan etik d davranlarla yazarlk ilikilerinin tanmn zorlatran bilimsel hilekrlk arasnda bir iliki bulunmaktadr. rnein, birinci rnekteki kdemli hoca projenin tasarmnda, verilerin zmlenmesinde ve makalenin yazmnda yer aldn ima etmeden laboratuar dndan gelen her eyin altna adn koyarsa belki de ad hileli veriler ieren bir makalede yer alacaktr. Zorlama m? Hayr deil. Milyonlarca dolarlk nsan Gen Yaps Projesi'nin mdr olan Francis Collins'e soralm. Geen yl bir rencinin bir takm verileri bir araya getirerek Collins'in kdemli yazar olarak grnd bir makalede yaymlad grld. Daha sponra Collins, bu renciye zel bir danmanlk yapmadn ve makalenin yazmna da dahil olmadn kabul etti. Klavuz Ynetmeliini hatrlyor musunuz? Baka bir deyile yaymlama sistemi yazar olan herkesin projede derinlemesine yer almasna baldr. nk bilimsel bir topluluun ana argman yazarlk ilikisinin bilimsel sorumluluu da paylaabilmesidir. nk bir grup olarak bilim insanlar, hazrladklar bir makalenin ve onu oluturan verilerin kendi bilgilerinin ulat en son nokta olduunu syleyebilmelidirler.
