Endoplazmik retikulum (ER); protein sentezi, katlanmas ve lipid biyosentezi gibi kritik hcresel srelerde merkezi bir rol oynar. ER stres, yanl katlanm proteinlerin birikmesiyle tetiklenir ve hcrenin hayatta kalmasn salamak iin Unfolded Protein Response (UPR) yolaklarn aktive eder. UPR; PRKR benzeri ER Kinaz (PERK), nozitol Gerektiren Enzim 1 (IRE1) ve Aktive edici transkripsiyon faktr 6 (ATF6) gibi sensrler araclyla ER homeostazn restore etmeye alr. Ancak, uzun sreli veya iddetli ER stres, apoptozu tetikleyerek hcre lmne yol aabilir. Kanser hcrelerinde, tmr mikroevresindeki hipoksi, besin yetersizlii ve oksidatif stres gibi faktrler kronik ER strese neden olur. Bu koullar altnda, UPR’nin aktivasyonu kanser hcrelerinin hayatta kalmasn desteklerken, ar ER stres apoptozu indkleyebilir. ER stres ve UPR’nin kanser progresyonundaki rol, hem tmr bymesini destekleyici hem de apoptozu tetikleyici etkileri nedeniyle karmaktr. rnein, IRE1α- X-Box Balayc Protein 1 (XBP1) ve PERK- karyotik Translasyon Balatma Faktr 2α (eIF2α)- Aktive edici transkripsiyon faktr 4 (ATF4) yolaklar, kanser hcrelerinde hayatta kalma ve kemorezistans artrabilirken, C/EBP Homolog Protein (CHOP) ve C-Jun N-Terminal Kinaz (JNK) gibi pro-apoptotik sinyaller hcre lmn tetikleyebilir. Bu dengenin anlalmas, kanser tedavisi iin yeni hedefler sunmaktadr. Proteazom inhibitrleri ve ER stresini artran dier ajanlar, kanser hcrelerinde apoptozu indkleyerek teraptik potansiyele sahiptir. Bu derleme, ER stres, UPR ve ER strese bal apoptozun molekler mekanizmalarn inceleyerek, kanser hcrelerinde bu srelerin nasl maniple edilebileceini ve yeni tedavi stratejilerinin nasl gelitirilebileceini tartmaktadr. ER stres yolaklarnn hedeflenmesi, zellikle kemorezistan tmrler iin umut verici bir yaklam olabilir.
